Skulebruksplanen for dei neste 10 åra vart vedtatt i kommunestyret for 2 år sidan med vidareføring av barneskule i alle dei 9 krinsane. Likevel kjem forslaget om nedlegging nå opp att - som ein del av budsjettet for 2025. Ein kan jo spørja seg kva status plandokument i kommunen verkeleg har?

Styret i BBU protesterer på forslaget og har sendt uttalen nedanfor til alle politiske parti i Vindafjord og til aviser både nært og fjernt. Det er lov å engasjera seg i denne kampen og at det er fleire enn Anna som er forbanna!

Her er heile uttalen:

Skulenedlegging ein katastrofe for Bjoa og ei tikkande bombe under den offentlege skulen i heile Vindafjord kommune

For 2 år sidan landa kommunestyret ein mangeårig skulebruksplan for kommunen etter ein omfattande prosess.  Både  Foreldrearbeidsutvalet (FAU) på Bjoa og Bjoa Bygdeutviklingslag (BBU) engasjerte seg sterkt i prosessen og protesterte på det sterkaste på framlegget om nedlegging av skulen og barnehagen på Bjoa. Kommunestyret lytta til innspela frå bygdene, og me trudde at me kunne stola på vedtaket om ei vidareføring av skular i alle 9 bygder i kommunen.

Stort var difor sjokket då kommuneleiinga med eit pennestrøk flytta mellomtrinnet på Bjoa Skule til Ølensvåg frå i haust, og nå følgjer budsjettforslaget for 2025 opp med dødstøtet for skulen på Bjoa.  Slik framferd er sjølvsagt komplett undergravande for tillit og respekt for kommunale prosessar, og me må i dag berre slå fast at me blei haldne for narr i vedtaket av skulebruksplanen.  Hovudpunkta våre for vidare skule på Bjoa er:

1.      Skulen må vidareførast av omsyn til borna på Bjoa

Alle ønskjer det beste for borna, og me er overtydde om at det beste for borna på Bjoa er å gå i barnehage og på barneskule i heimbygda.  Barneskule og barnehage i nærmiljøet er ein viktig del av ein trygg oppvekst, og det vil vera ei alvorleg feilvurdering å ta dette frå borna på Bjoa.  

Synergieffektane av å ha barnehage og skule vegg i vegg opplever brukarane som unike. Søsken ser kvarandre dagleg på tvers av skule og barnehage, ved levering/henting, på fellessamlingar, SFO og i friminutt. Overgangen mellom barnehage, førskule og vidare til barneskule er saumlaus. Små grupper med barn og kjende, trygge vaksne med høg fagkompetanse og personlege eigenskapar, er gullstandarden for godt oppvekstmiljø. Foreldreundersøkingar viser at dette er eit kommunalt tilbod foreldra set svært stor pris på, og dette bidrar sterkt til gjera kommunen attraktiv å bu i.

Me tar ikkje for hardt i når me påstår at Bjoaskulen tilbyr eit utemiljø utan sidestykke med fantastiske leike- og læringsmiljø for borna. Både barnehagen og skulen har gangavstand til både strand, fjell og skog og desse områda vert flittig brukt. Gymsalen på skulen er kjempepopulær for alle aldrar. Her kan mobbefri leik og aktivitetar tilpassast elevane sine interesser, vêr og årstid.  Denne sida ved skuledagen kjem ofte i skuggen av det som skjer i skulerommet. Læringsmiljøet på både små og større skular er avhengig av dyktige lærarar og godt utstyr, men det er ikkje noko forsking som set eit B-stempel på dei små skuleeiningane.  Tvert imot kan små klassar gi større rom for tilpassa opplæring og eit tryggare læringsmiljø.  Elevar frå Bjoa har vist at dei meistrar overgangen til ungdomsskule og vidaregåande minst like godt som elevar frå andre bygder.  Det er neppe noko anna bygd i Vindafjord som har produsert så mange doktorgrader dei siste 15 åra som Bjoa, i høve til folketalet.

Nedlegging av skulen på Bjoa vil gjera borna til dagpendlarar frå 5-års alder.  Det er brutalt å binda så mykje av dagen opp i buss og bil for dei minste borna.  For mange elevar vil transporttida mellom heim og skule bli 1,5 - 2 timar dagleg. Etter 10 år på skulen vil borna på Bjoa ha brukt tid tilsvarande fleire ekstra skuleår i bussen og reist 2 gonger rundt ekvator på skuleveg. Det er lett å forstå at den lange skulevegen frå 5-års alder vil slita på motivasjon og entusiasme, både i pliktig skulealder og med tanke på 3 år vidaregåande skule i Ølen. Den slitsame dagpendlinga frå så låg alder vil vera negativ for skuleopplevinga, for læringsmiljøet,for vidare utdanning og for val av framtidig buplass.  Me protesterer på at borna våre og bygda vår skal betala denne prisen.  Me har heller ikkje sett planar for korleis kommunen har tenkt å løysa transportutfordringane knytt til at ulike klassar kan ha ulik daglengde på skulen, skyss til/frå  SFO og mogleg leksehjelp-ordning etter skuletid.   

2.      Skulen må vidareførast av omsyn til bygda

Eigen barnehage og barneskule er ein så sentral del av eit bygdesamfunn at me meiner at nedlegging av skulen er eit aktivt tiltak for nedbygging av Bjoa som eit levande lokalsamfunn.   

Skulen er navet i fritidsaktivitetane som også er svært verdfulle element i opplæringa og sosialiseringa av oppveksande slekter. Ein treng ikkje gå langt utanom kommunen sine grenser for å sjå korleis fritidsaktivitetane i bygder utan barneskule vert utarma og blir borte.

Ved ei skulenedlegging vil borna på Bjoa ikkje berre missa ein trygg og lokal skule, men også eit miljø for fritidsaktivitetar etter skuletid.   Igjen er det borna og Bjoabygda som må betala prisen for nedlegging. Dermed vil bygdelivet og friviljug arbeid på kort tid blir utarma.  

Ei nedlegging av skulen har ein annan svært dramatisk effekt for Bjoa-bygda. I staden for å byggja eit eige bygdehus, gjekk bygda i si tid saman med kommunen og reiste eit felles gymnastikk- og bygdehus. Difor er skulen sin gymnastikksal og skulekjøkken bygda si storstove og samlingsplass.  På same vis som i dei fleste andre bygder, er slik felles bruk av bygdehuset ein stor vinn – vinn situasjon både for eksisterande og planlagde idrettshus.  Etter det me forstår, inneheld ikkje nedleggingsforslaget noko etterbruksplan / etterbruksfond.  Viss ikkje kommunen tilbyr dette, vil nedlegging av skulen ikkje berre ribba bygda for den viktigaste samfunnsfunksjonen, men også stenga den viktigaste møteplassen og arenaen for friviljug arbeid. Bygda vil realistisk sett berre vera i stand til å dekka 10 % av årlege drifts- og vedlikehaldsutgifter av Gymbygget. Viss kommunen ikkje etablerer eit stort etterbruksfond, vil skulenedlegginga dermed effektivt slå beina under bygdehuset.

Bjoa-bygda har mange kvalitetar som bu- og oppvekstplass. Nærleik til fjord og fjell, med eit fantastisk landskap med varierte friluftstilbod. Dessutan har bygda eit stort utval av arbeidsplassar i akseptabel pendlingsavstand (for vaksne).   Viss kommunen vedtar å leggja ned skulen på Bjoa, er det eit klart signal om fråflytting for barnefamiliar.   Kven vil  busetja seg i ein kommune  der det blir lagt opp til at store deler avkommunen skal avfolkast? Kva signal gir dette til etableringslyst  og næringsliv?  

Bygdeutviklingslaget er for tida engasjert i eit arbeid for å auka folketalet i bygda vår, men det seier seg sjølv av eit slikt prosjekt er dødfødt viss skulen blir nedlagt.  Me ønskjer ikkje å spå ulukker, men det vil vera heilt uansvarleg om me ikkje peikar på desse alvorlege effektane av ei skulenedlegging.  Minimumstilbod i kvar bygd er god barnehagedekning og barneskule. Dette er udiskutabelt. Utan barnehage og barneskule er det kroken på døra for ei levande bygd.  

3.      Nedleggingsforslaget har ikkje kartlagt konsekvensane av nedlegging godt nok.

Avgjerda om vidare barneskule på Bjoa er utan tvil det viktigaste spørsmålet på svært lang tid for alle på Bjoa, ikkje berre for borna.  Me krev difor at ei slik avgjerd ikkje må takast utan at kommunestyret har full kjennskap til konsekvensane for borna,for bygda og for kommunen.  Ein seks vekers budsjettprosess kan ikkje sikra dette.

På Bjoa er det om lag 200 husstandar med fastbuande.  Me har vore i kontakt med eigedomsmeklarar med god kjennskap og erfaring med omsetnad av hus på Bjoa og i regionen elles.  Dei peikar på at marknadsverdien av eigedomsmassen vil gå ned med mellom 5 og 25 % viss Bjoa blir ei bygd utan barnehage og barneskule.  Dei eldste husafell minst i verdi, og dei nyaste mest. Ei svært konservativ vurdering tilseier at bustadmassen i gjennomsnitt vil falla 10 % i verdi, og dette verdifallet utgjer 40 mill. kr for Bjoabygda samla,viss ein set ein gjennomsnittleg pris på kvart hus til 2 mill. kr.  Dette er ein svært stor negativ effekt for alle som eig hus på Bjoa, og det er eit spørsmål om ein verdireduksjon som skuldast eit kommunalt vedtak kan utløysa erstatningsansvar.  Sikkert er det i alle fall at kommunen må redusera grunnlaget for eigedomsskatt og formueskatt tilsvarande fallet i marknadsverdi. Me kan ikkje sjå at denne effekten er tatt med i dei økonomiske reknestykka til kommunen.

Som me har peika på ovanfor, meiner me at estimata kommunen opererer med i auka skyssutgifter ikkje er truverdige, både fordi transporttidene er altfor optimistiske og at det ikkje er teke omsyn til fleksibilitet i skysstilbodet tilpassa ulik lengd på skuledagen, SFO og andre tilbod som elevane på Bjoa har i dag.  Skyssen vil bli langt dyrare.

Me kan heller ikkje sjå at den negative skatteeffekten på grunn av utflytting på grunn av skulenedlegging er lagt inn som risikofaktor i dei økonomiske reknestykka.  Barnefamiliar med born i skulen har oftast to inntekter og er difor gode skattebetalarar forkommunen.  Det er difor stor økonomisk risiko for kommuneøkonomien å stimulera til fråflytting, slik ei skulenedlegging blir.

Me ser at økonomiske argument blir tillagt stor vekt for nedlegging av skulen.  Det framlagde reknestykket viser likevel berre marginale innsparingar i eit budsjett på over ein milliard.  Vindafjord er med sine fjordar og fjell ikkje landets billigaste kommune å driva, og på Bjoa har det så langt vore stor forståing for at kommunen treng finansiering i form av eigedomsskatt for å  oppretthalda skulestrukturen.  Bjoabuen er heller ikkje tunge å be om å delta i dugnad for vedlikehald av skulen om det skulle knipa.

Viss ulempene for borna med lang bussing i 10 år ikkje blir synderleg vektlagt og ein ser bort frå verknadane på bygdelivet på Bjoa, vil politikarane kasta korta og opna låvedøra på vidt gap for å styra skulestrukturen i Vindafjord hovudsakleg etter økonomiske prinsipp.  Då veit me at nedlegginga av Bjoa skule berre vil vera starten på ei stor ombygging av den offentlege skulen i kommunen.  Vanskar med rekruttering av kompetente lærarkrefter vil sjølvsagt ikkje bli løyst ved nedlegging av ein liten skule eller to.  Den som trur at dei 8 andre skulane i kommunen vil vera trygge berre ein får lagt ned på Bjoa, må snarast mogleg stikka fingeren i jorda.  Mange av dei andre skulane vil få langt mindre skyssutfordringar enn Bjoa ved ei nedlegging, og dei har dårlegare uteområde og Gym-bygg enn det Bjoa kan tilby.  Viss skulepolitikken i Vindafjord skal baserast på optimal økonomisk drift med storskalafordelar, utan særleg omsyn til borna og bygdene, vil ein innan ti år sitja att med to – tre skular, maksimalt.  Ved nedlegging av skulen på Bjoa gir politikarane grønt lys for ei slik utvikling.

Noko av det mest alvorlege for kommunen er at ein med denne politikken og dei argumenta ein brukar, har lagt seg flat for tilsvarande nedleggingsargument når framtida for Ølen vidaregåande skule kjem opp i fylket om nokre år.  Alt nå raknar samhaldet i kommunen og  solidariteten bygdene i mellom har ein ofra.

‍Konklusjon:

BBU vil ut frå omsynet til borna på Bjoa, framtida for bygda, framtida for kommunen og alle dei uavklara konsekvensane protestera på forslaget om nedlegging av Bjoa barneskule.  Berre ei langvarig freding av framtida for skule og barnehage kan skapa grunnlag for optimisme og vekst, både på Bjoa og elles i kommunen.

Bjoa, 1. november 2024

Aleksander Teimann Bjørnø

Leiar i Bjoa Bygdeutviklingslag

‍

‍